معماری دوره پهلوی

دسته: معماری
بازدید: 93 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 17333 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 68

معماری دوره پهلوی دوره اول(دوره پادشاهی رضا شاه ) 12991320 دوره دوم (دوره پادشاهی محمد رضا شاه )13201357 مطالعات مطالعات سیاسی و اقتصادی رضاشاه با تكیه بر عوامل بیگانه با دو شكل از وضعیت اجتماعی و فرهنگى روبه رو بود یک شكل دینى كه تمامى گذشته را در آن مى دید و دیگرى شكل نوین غربى كه صورتى از آینده را فرا راه او نشان مى داد « روى كار

قیمت فایل فقط 2,900 تومان

معماری دوره پهلوی

معماری دوره پهلوی

دوره اول(دوره پادشاهی رضا شاه ) 1299-1320

دوره دوم (دوره پادشاهی محمد رضا شاه )1320-1357

مطالعات

مطالعات سیاسی و اقتصادی

رضاشاه با تكیه بر عوامل بیگانه با دو شكل از وضعیت اجتماعی و فرهنگى روبه رو بود. یک شكل دینى كه تمامى گذشته را در آن مى دید و دیگرى شكل نوین غربى كه صورتى از آینده را فرا راه او نشان مى داد. « روى كار آمدن رضاخان و سلطنت پهلوى اول از متحول ترین و پیچیده ترین دوران زندگى سیاسى و اجتماعى تاریخ ایران است. از هم گسیختگى كشور در هر زمینه ای ناشى از عدم توانایى قاجار در كشورداری و حاصل نتایج حكومت آنها ، عدم استقلال و پایبندى آنها به قدرت هاى بیگانه ، تغییرات وسیع حاصله از جنگ جهانى اول ، كاهش قدرت مذهب در شكل هاى اجتماعى ، انحصار مدیریت كشور در دست تحصیلكرده های فرنگ رفته و... همگى در شكل گیرى و نقش حركتى این دوره تأثیر فراوانى داشت ، تمامی این تحولات همگام با اهداف از پیش تعیین شده سیاست های خارجى ، فرصتى مناسب را براى بریتانیا به وجود آورد كه توسط رضاشاه ، اندیشه یک كشور وابسته به غرب را به واقعیت تبدیل نماید. بنابراین هم زمان سه محور در دستور كار قرار گرفته ، اسلام زدایی (در جهت تضعیف شكل دینى) ، غربگرایى (در جهت تقویت تجدد و نوگرایى) و ناسیونالیسم نوین (در راستاى پیاده شدن دو هدف قبلى). « ضمن اینکه برای رضاشاه دو موضوع بسیار مهم و تاریخى مشروطیت و موقعیت قرن بیستم در رسیدن وی به آرمان هایش نقش بسیار تعیین کننده ای داشت و به عبارت دیگر این دو امر موجب تحریک وى در كارهاى عمرانى و میهنى و : نیز تسریع در به ثمر رسیدن برنامه هایش گردید ». آیا معمارى و شهرسازی این دوره بیست ساله به گونه ای مشخص متأثر از سه محور فوق بوده است و آیا معماری این دوره توانسته است خصوصیات این دو دهه را منعکس نماید؟

رضاخان كه با پشتیبانى انگلیس و توسط « آیرونساید » - معماركودتاى سوم اسفند

1299- روى كار آمد و صادقانه قول داده بودكه هیچگاه علیه قوای انگلیسى و مقام سلطنت کاری انجام ندهد. حوادث جنگ دوم جهانی كارنامه بیست ساله وی را چنان به سرعت بست كه علاوه بر اینكه راه پهلوى دوم را متمایز با آن كرد ، از هر نظر دوره

منحصر به خود و قابل توجه تاریخ معاصرگشت.

مطالعات فرهنگى- ا جتماعى

تفاوت شكل حكومت در آغاز و پایان دوره قاجار و تاثیرات اولیه مدرن گرایى و یا تجدد پذیری در این دوره نشان مى دهد كه گام های اولیه دوران انتقال به آهستگى شروع و در پایان شدت گرفت. « در اوایل دوره قاجار ، هدف دولت به لحاظ نظرى تأمین چهارچوب یک زندگى مناسب براى مردم و مطابق مقررات شریعت بود و وظیفه

حكومت تنها حفظ نظم داخلى و دفاع در برابر تجاوز خارجى بود. قدرت نظامى به شكل قشرى و قبیله اى و اكثر فعالیت های اقتصادی و تجارى در دست طبقات مردمى بود. اما آنجه پایان این دوره نشان مى داد ، شروع یک حكومت با نشان عدم حاكمیت مطلق شاه ، آغاز یک حكومت غیر روحانى ، شروع یک نظام مدرن و البته نیم بند و نیز متأثر و مرتبط با سیاست هاى بین المللى بود كه ایران به یک قانون اساسى تازه و به شكل غربى دست یافته بود ، هرچند كه جوهره این نهادهاى تازه تأسیس چندی دگرگون نشده بود. »

اولین جدایى و فاصله گرفتن نهادهاى مذهبى از حكومت و در واقع اولین دگرگونی های فرهنگی و اجتماعی در عصر قاجار به وقوع پیوست و نظام جدید فكری به آرامى در نظام حکومتى ایجاد شد تا روند نوسازى حكومت را سرعت ببخشد و حاصل آن تصویب قانون اساسى در سال 1285 شمسى و متمم آن در سال 1286 بود. « با این وجود هنوز فقر و فلاكت ، عقب ماندگى ، فقدان امنیت عمومى ، بى ثباتى و خطر تجزیه كشور و استبدادكهن كه میراث قاجار بود و راه را بر هر گونه اصلاحات اجتماعى و اقتصادى ، حفظ تمامیت ارضى و حتى حفاظت از جای و مال مردم مسدود كرده بود ، شرایط عینی و ذهنی لازم را براى حاكمیت یک نیروى جدید فراهم آورد. بنابراین ظهور رضاخان و قبضه حكومت توسط او ، در خلا صورت نگرفت بلكه این تغییر فضاى فكری و فرهنگى را علاوه بر روشنفكران و متجددین ، بازاریان و اصناف و سایر نیروهای اجتماعى حمایت كردند ». « پدیده اصلى و بى سابقه در تاریخ معاصر بود و در تاریخ گذشته ایران هیچگاه به اندازه قرن اخیر جدایى بین عوام و خواص رخ نداده بود ، این درست همان زمانى است كه تمدن ایران با غرب برخورد كرد و طبقه اى درس خوانده ، فرنگى مآب و یا به عبارتى غرب زده در ایران پیدا شدند. كه تشخص ، تكبر و تفرعن به خوبى آنها را از عامة مردم جدا نمود. واقعیت این بودكه این طبقه فاضله كه در دل همان دستگاه حاکم رشد و قدرت گرفته بود مهم ترین نشانه اش نفی ارزش های گذشته بود ». در قرن پیشین ، نه همچون گذشته ، ارتش بزرگى از سرزمین هاى غربى نیامد كه همچون چنگیز و تیمور همه جا را ویران سازد و با خود ترس ، نفرت ، قحطى و خانمان سوزى به همراه بیاورد. اكنون سربازان و نیروهاى مسیحى غربى در شكلى جدید به مناطق شرقیان و مسلمانان آمدندكه با سركوب و ستم همراه نبود ، این ارتش در قالب هیئت های سیاسى ، آموزشى ، مذهبى ، پزشكى ، مهندسى و تجارى وارد شدند. پیش از این ، درگذشته طولانى سرزمین ایران ، هر دستاورد ملى و فرهنگى و تمدنى با حكم و دستور حاكم بود و این موضوع حتى در بعد فرهنگى و هنری نقش داشت. در زمان صفویه بناهاى با شكوه پایتخت آن ، اصفهان ، حكمى بوده است از طرف شاه عباس ، كه شوق دینى آن را همراهى كرده بود و به خوبى هم به نتیجه رسانده بود. اما اینک و در دوره مدرن و تجدد ، شروع پذیرفتن فرهنگ تشكیلاتى ، جمعى و غیرفردى (نه به معنای مطلق آن) بود و زمان آن رسیده بود كه فرد اول مملكت نیز تحت قانون حكومت نماید. بنابراین همة ارزش هاى گذشته در قالب و شكل مدرن نفى شد وهمة آن چه كه به تازگى مورد پذیرش قرار گرفت ارزشمند تلقى شد.

« در این رهگذر علاوه بر سفر ایرانیان به خارخ ازكشور- در شكل های مختلف- ورود و تردد خارجیان به ایران عامل مهمى در تمایل و برانگیختن حس تغییرطلبى بود. در میان قرن نوزدهم میلادى تقریبا 150 اروپایى در ایران وجود داشتند اما به سال1900 (1279 شمسى) یعنى شش سال قبل از مشروطیت حدود 1000 نفر اروپایى در ایران به سر مى بردند و مى توان تصور نمود كه در نیمه دوم قرن نوزدهم جریان اصلاح طلبى عمدتا از طریق خارجیان وارد ایران شد. » قدم اول برای نو شدن و استفاده از روش هاى جدید تعلیم و تربیت تحت تأثیر آموزش هاى نظامى انجام گرفت حتى تأسیس مدرسه دارالفنون توسط امیركبیر نخست به منظور تربیت افسران نظام و كارمندان دیوانخانه یود. از طرف دیگر رشد و پیدایش مدارس مدرن را توسط هیئت ها و مبلغین مسیحى نباید نادیده گرفت. اگر چه در آغاز این مدارس تنها برای مسیحیان ایران ساخته شد. نفوذی در بین مسلمانان ایران نداشت ولى در پایان دوره قاجار تأسیس مدارس متعدد و تحت نظر وزارت معارف ، حاصل گرایش دولتمندان- هر چند دیر و بطئى- به نظام آموزشى جدید و عمومى بود. نظام نوین آموزشى ایران در طى سالهاى 1304 تا 1309 شكل گرفت. « مكتب خانه ها تعطیل و به مدارس جدید تبدیل و روحانیون از آموزش رسمى حذف گردیدند و ضوابط وزارت فرهنگ حكمفرما شد و تسلط كامل دولت بر نظام آموزشى علاوه بر مدارس مذهبى شامل مدارس خارجى و اقلیت ها نیز شد ». گسترش آموزش در سطوح بالاتر شامل زنان نیز شد و ماهیت غیردینى سیستم آموزشى این دوره با تكیه به نظام نوین آموزش غربى در محور ناسیونالیسم نوین قرار گرفت و سعى شد كه دروس جدید نظیر اجتماعى ، تاریخ و ادبیات جای دروس مذهبى را بگیرد. به هر حال حاصل نظام آموزشى جدید پیدایش و گسترش نسل جدید روشنفكران و طبقه جدید اجتماعى بودكه در سرعت بخشیدن به تحولات جاری و بعدی مؤثر بودند.

حضور ایرانیان در خارج از كشور- به شكل دانشجویى- پدیده دیگرى بود كه بعد فرهنگى این ارتباط یا تأثیرپذیرى را مشخص مى نماید. مسئله اعزام دانشجو به خارج به دوره عباس میرزا (نایب السلطنه فتحعلى شاه) مى رسد كه براى اولین بار عده ای محصل به اروپا اعزام نمود ، اما بعد از این در دوره ناصرالدین شاه و توسط امیركبیر بودكه عده اى از اساتید متخصص در رشته هاى مختلف از اتریش استخدام نمود تا دارالفنون را تاسیس كند. باز در دوره مظفرالدین شاه و اوایل مشروطیت عده اى محصل به اروپا اعزام شدند و در دوره رضاشاه از سال 1307 شمسى با قانون اعزام صد نفر دانشجو به اروپا ، مسئله اعزام وارد مرحله جدیدى شد كه اولین گروه آنان در سال 1313 به ایران بازگشتند. ما در این دوره ، این « مدرس » بود كه همچون امیركبیر راه بهتر دستیابى به علوم اروپا را آوردن آن علم به مملكت دانست بدون اینكه مخالفتى با اعزام دانشجویان داشته باشد. او نگران نقص مملكت ازكمبود متخصص بود و به خوبى دریافته بودكه ایران در این عرصه بسیار عقب مانده است.

در هر دوره ای از تاریخ معمارى ، نوع ساختمان ها ، شكل بناها و به طوركلى همة عواملى كه بیانگر یک نوع معمارى هستند ، وجود دارند كه معرف اندیشه و گرایش سازندگان آن دوره است و نیز عدم وجود بناهایى كه به طور« طبیعى مى بایست در آن دوره ساخته مى شده و یا به ندرت بنا گردیده و خود نشان از عمران و آبادانى بوده حاكى از نقصى است كه عوامل آن را مى توان به خوبى ریشه یابى كرد. همچنین عمر بناها ، مواد و مصالح ، تعدد و پراكندگى معمارى هر دوره ، اطلاعات جامع و گویایی را بازآفرینى مى کند. « در زمان حكومت قاجار ، آن نوع معمارى كه از طرف دولت و حكومت بنا گردید ، از نظر كیفیت هنرى و فنى دچار انحطاطى بى سابقه شد و با اینكه شاهان قاجار با ساختن بازار تهران و كوشك ها وكاخ هاى متعدد و نیز چندین دروازه براى شهر تهران و معدود بناهاى عمومى دركشور نسبت به دوره هاى گذشته- به استثناى صفویه- فعالیت خوبى داشتند اما بیشتر آثار آنان به خاطر بدى مصالح ساختمانى و عدم دقت كافى در استحكام بناها خیلى زود به ویرانى كشیده شد. كاشی ها كه بدترین نوع كاشى در تمام طول تاریخ كاشى سازى در ایران هستند فرو ریخت ، پی ها فرو نشست و طاق ها و دیوارها از شكل و قواره افتاد ». زمانى كه طرح ، زببایى و استحكام یک بنا در دوره صفویه بر زبان تمام شرق شناسان و یا سیاحان خارجى رفته است و آثار به جا مانده آن دوران ، هم اكنون حجتى بر این سخن است ، چه عاملى باعث مى شود كه براى معمارى دوره بعد از آن- قاجار- در سفرنامه جهانگردی دیگر این چنین نوشته مى شود.

(حضور نمادهاى غربى در معماری قاجار ، در آغاز با جلوه هایى در نماى بناها شروع شد و پس از آن در طی چندین دهه کم کم فن ساختمان سازى و زودتر از آن طراحى

فضایش را متأثر ساخت. « كاربرد نیم دایره و هلالى شکل ، ایجاد ستون های هم ردیف با سطح نمای خارجى بنا ، ایجاد عنصر تأكید بصری بر بالای محور عمودى نماى اصلى و یا سردر ، حذف عناصر سنتى و جایگزین كردن نمونه های مشابه تزیینى و عاریتى تركیبى جدید از معماری سنتى و نشانه های به كار گرفته شده از بیگانه را به وجود آورد ». آن معماری كه امروز با نام معمارى دوران انتقال یاد می كنیم.

ظهور دولت پهلوى با كودتای 1299 شمسى آغاز دوره نوینى است كه به دلیل در اختیارگرفتن قدرت تصمیم گیرى و به كارگیرى آن در تمامى شئونات شهروندان و متكى بر جریان تجدد و غرب گرایانه اهمیت شایانى دارد. این دوره به جهت نگرش نوینى كه در جهت توسعه ، نوسازى و تغییرات بنیادى داشت با صراحت و اقتدار از معمارى و ایجاد یک سبك و سیاق منحصر به فرد استفاده كرد. معماری این دوره كه بازگوى روشنى از اندیشه هاى آن دو دهه است و در فصل های آینده به آن پرداخت مى شود ، توانست در یك دوره بیست ساله- كه از لحاظ زمانی برای ایجاد یک شیوه معماری بسیاركوتاه است- دگرگونى مهمى ایجاد نماید. استفاده ای كه هیچ گاه و یا این چنین حساب شده ، نه قبل از آن در دوره قاجار و نه بعد از آن در دوره نسبتا طولانى محمدرضاشاه ، به كار گرفته نشد.

 جهت دریافت فایل کامل  لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 2,900 تومان

برچسب ها : معماری دوره پهلوی , , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق , دوره پادشاهی رضا شاه , پادشاهی محمد رضا شاه