تریق گاز

دسته: نفت و گاز
بازدید: 106 بار
فرمت فایل: docx
حجم فایل: 2211 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 158

نفت و گاز طبیعی حداقل تا یكصد سال آینده به عنوان عمده ترین منابع انرژی در جهان باقی خواهد ماند

قیمت فایل فقط 50,000 تومان

تریق گاز

مقــدمــه

نفت و گاز طبیعی حداقل تا یكصد سال آینده به عنوان عمده ترین منابع انرژی در جهان باقی خواهد ماند . در ایران به عنوان كشوری كه بیش از 10% كل مخازن نفت جهان و 13% كل مخازن گاز دنیا را دارا است ، صنایع نفت و گاز و صنایع وابسته به آنها در درجه اول اهمیت قرار دارند . پس از عملیات حفر چاه و اصابت آن به مخزن نفت به دلیل فشار زیاد موجود درمخزن ؛ جریان نفت به سوی دهانه خروجی چاه سرازیر می شود . این مرحله از استخراج كه عامل آن فشار داخل خود مخزن است به بازیافت اولیه  primary recovery نفت موسوم است ، با افزایش تولید و كاهش فشار ؛ میزان تولید نیز كاهش می یابد تا اینكه فشار به حدی می رسد كه دیگر تولید نفت اقتصادی نمی باشد . در این مرحله ممكن است از 30 تا 50 درصد كل نفت مخزن استخراج شود علاوه بر فشار مخزن عوامل دیگری مانند خواص سنگ مخزن و میزان تخلخل آن و همچنین دمای مخزن نیز در میزان تولید مؤثرند .

به عنوان مثال ؛ كل نفت مخازن آمریكا حدود 10⁹ * 400 بشكه بوده است كه تا سال 1970 حدود 10⁹ * 100 بشكه آن توسط روش های اولیه استخراج شده اند . البته هر چه میزان گاز آزاد در مخزن بیشتر باشد مقدار تولید نفت توسط این روش بیشتر است زیرا تغییر حجم گاز در مقابل تغییر فشار بسیار ناچیز است . به عنوان مثال در ایالت پنسیلوانیای آمریكا به دلیل پائین بودن نفوذ پذیری ( كمتر از 50 میلی دارسی ) و انرژی كم مخزن كه ناشی از پائین بودن مقدار گاز طبیعی آزاد است . میزان نفت استخراج شده با روشهای اولیه بین 5 تا 25 درصد كل نفت بوده است و به همین دلیل در ایالت نامبرده روشهای مرحله دوم ( SECONDARY RECOVERY ) از سال 1900 شروع شده است . از روشهای مؤثر در مرحله دوم یكی سیلابزنی آبی ودیگری سیلابزنی گازی یا تزریق گاز است . در روش سیلابزنی آبی ؛ آب با فشار زیاد در چاههای اطراف تولید نفت وارد مخزن شده و نیروی محركه لازم برای استخراج نفت را بوجود می آورد . معمولاً در اطراف هر چاه نفت چهار چاه برای تزریق آب وجود دارد .

O  چاه آب ورودی O  O  O  O

* چاههای تزریقی                                                         *   *  *   *  

    O  O  O O                                                                                   

                                                                                   *  *   *   *

      O  O  O  O                                                                                 

در روش سیلابزنی گازی ، گاز ( مانند گاز طبیعی ) با فشار به جای آب وارد مخزن شده و نفت را به طرف چاه خروجی به جریان می اندازد . در كشور ونزوئلا حدود 50% گاز طبیعی تولید شده دوباره به چاههای نفت برای استخراج در مرحله دوم بر می گردند . نحوه تزریق گاز شبیه تزریق آب به صورت چاههای پنجگانه است . در مواردی كه گرانروی نفت خیلی بالا باشد از تزریق بخار آب به جای آب استفاده می شود ، با كاهش گرانروی نفت ، جریان آن راحت تر صورت گرفته و سرعت تولید بالا می رود . پس از استخراج به كمك روشهای مرحله دوم هنوز هم حدود 30 الی 50 درصد نفت می تواند به صورت استخراج نشده در مخزن باقی بماند . در اینجاست كه استخراج نفت به كمك روشهای مرحله سوم               Thirdly recovery))  صورت می پذیرد .

یكی از روشهای مرحله سوم ، تزریق محلول مایسلار ( Micellar  Solution ) است كه پس از تزریق آن محلولهای پلیمری به عنوان محلول بافر به چاه تزریق می شود. در آمریكا ممكن است روشهای استفاده از محلول مایسلار تا 50 درصد كل روشهای مرحله سوم را شامل شود.

محلول مایسلار مخلوطی از آب ، مواد فعال سطحی ، مواد كمكی فعال سطحی ، نفت و نمك است . در روشهای جدید تهیه محلول مایسلار ، نفت ، نمك و مواد كمكی فعال سطحی ، حذف گردیده اند. محلولهای مایسلار نیروی تنش سطحی بین آب و نفت را تا حدود 001/0 دین بر سانتیمتر مربع یا كمتر از آن كاهش می دهند.

گرانروی محلول پلیمری حدود 2  تا 5 برابر گرانروی نفت است . غلظت پلیمر حدود 1000 میلی گرم در لیتر جهت تهیه محلولهای مایسلار برای تولید هر بشكه نفت در سال 1957 می باشد . در حال حاضر پلی آكریلیمیدها  ( Polyacrylimides ) و زیست پلیمرها در محلول بافر استفاده می شود. مواد فعال سطحی معمولاً سولفوناتهای نفتی سدیم هستند و از لحاظ خواص و ساختار شیمیایی شبیه شوینده ها می باشند . از الكلها برای مواد كمكی فعال سطحی استفاده می شود . هزینه این كار در آمریكا حدود 5/1 دلار بوده است . انتظار می رود تا سال 2000 در آمریكا حدود 2 میلیون بشكه نفت در روز با استفاده از محلولهای مایسلار استخراج شود .

یكی دیگر از روشهای مرحله سوم روش احتراق زیر زمینی است. طی این روش اكسیژن موجود در هوا در زیر زمین با هیدروكربنها می سوزد و مقداری انرژی و گاز تولید می كند تا فشار مخزن بالا می رود . گرما همچنین گرانروی را كاهش داده و جریان نفت راحت تر صورت می گیرد . یك روش دیگر مرحله سوم كه اخیراً مورد توجه فراوان قرار گرفته است، روش تزریق گاز دی اكسید كربن می باشد كه جزیی از روش امتزاج پذیر است .   گاز دی اكسید كربن بسیار ارزان بوده ، در نفت نیز حل می شود و گرانروی آن را كاهش می دهد . از روشهای دیگر مرحله سوم ، انفجارهای هسته ای در زیر زمین است كه این انفجارها شكاف مصنوعی در سنگ ها بوجود می آورد و جریان نفت را ساده تر می كند .

یكی از مهمترین مسائلی كه به هنگام بكارگیری مراحل بازیافت نفت ایجاد می شود ، مشكل رسوب آسفالتین می باشد . آسفالتین ها در نفت به وسیلة رزین ها تحت شرایط مطلوب بصورت معلق نگاه داشته می شوند. در واقع می توان پدیده تعلیق و یا حلالیت ذرات آسفالتین در نفت خام را یك پدیده ترمودینامیكی تعادلی عنوان نمود و تغییر در هر عاملی كه این تعادل را بر هم زند ، می تواند حالت تعلیق را از میان برده و سبب بروز پدیده تجمع ذرات آسفالتین به یكدیگر و در نهایت رسوب آنها شود.

استخراج نفت بخصوص شیوه های بكارگیری در روشهای مرحله دوم و سوم بازیافت نفت اغلب باعث ایجاد برخی تغییرات در رفتار جریان ، خواص تعادلی فازها و خواص سنگ مخزن می شوند كه این تغییرات می توانند تعادل ترمودینامیكی را بر هم زنند و سبب تشكیل رسوب آسفالتین در سنگ مخزن شوند .

آسفالتین تركیبی است آروماتیك با چند بنزنی ( Polyormatic  ) با وزن مولكولی بالا كه در هپتان نرمال نامحلول اما در تولوئن محلول می باشد . پارامترهای مؤثر در تشكیل رسوب آسفالتین شامل تركیب درصد یا غلظت ، دما ، فشار ، حلال تشكیل دهنده رسوب و مشخصه های هیدرودینامیكی و پتانسیل جریانی و…… می باشد.

بررسی و مطالعه مقالات مختلف درمورد مسائل مربوط به رسوب آسفالتین در میادین نفتی بیانگر مواجه عمده با این مسئله در بخش های عملیات بهره برداری از نفت و همینطور در روشهای ازدیاد برداشت از مخازن نفت و غالباً در ترزیق های امتزاجی است.

رسوب آسفالتی در برخی میادین نفتی نقاط مختلف جهان در خلال تولید و فراورش نفت از مسائل بسیار جدی محسوب می گردد. در بعضی از میادین چاه هایی وجود داشته است كه در آغاز بهره برداری 3000 بشكه در روز دبی تولیدی داشته اند لیكن ظرف مدت كوتاهی پس از تولید ، جریان نفت در آنها قطع شده است . هزینه تعمیر و رفع اشكال این چاه ها از لحاظ اقتصادی بسیار قابل ملاحظه است . اغلب مشاهده شده است كه پس از بستن موقت چاه ها و یا اسیدزنی آنها لخته های آسفالتینی باعث انسداد نسبی و در مواردی انسداد كامل چاه ها شده است . در برخی از موارد نیز رسوب آسفالتین در داخل لوله های مغزی مشكلات متعددی ایجاد نموده است كه شستشو یا تراشیدن و تمیز كردن لوله های مغزی را جهت حفظ سطح تولید ایجاب كرده است . در یك حالت دیگر مشكلات ناشی از آسفالتین ، از رسوب آن در خلال تولید اولیه گرفته تا رسوب و انعقاد آن در اثر اسیدزنی به چاه ها و تزریق انیدرید كربنیك برای ازدیاد برداشت از نفت مشاهده شده است . حتی برای مخازنی كه رسوب آسفالتین در خلال تولید طبیعی یا اولیه گزارش نشده بود . این رسوب در حین پروژه های ازدیاد برداشت در لوله های مغزی چاه های تولیدی مشاهده گردیده است . به عنوان مثال برخی میادین مشخص كه با مشكل رسوب آسفالتین مواجه اند عبارتند از :

ـ میدان  Prinos ـ شمال دریای اژه ، یونان

ـ میادین Mata   Acema    و   Boscan    ، ونزوئلا

ـ میدان  Ventura   Avenue   ، كالیفرنیا

ـ میدان Gachsaran لایه های مخزن آسماری ، ایران

ـ میدان  Hassi  Messaoud   ، الجزایر

از آنجایی كه سیلاب زنی امتزاجی دارای پتانسیل بازیابی نفت بیشتری نسبت به روشهای معمول تزریق آب می باشد ، در ایران به دلیل دارا بودن بیش از 13 % كل مخازن گاز دنیا اكثراً به منظور ازدیاد برداشت از روش تزریق گاز طبیعی استفاده می شود . به عنوان مثال می توان به واحدهای تزریق گاز در منطقه جایزان ، تزریق گاز خروجی كارخانه 1000 NGL آغاجری و تزریق گاز پازنان توسط كارخانه 900  NGL  گچساران جهت تحریك میادین نفتی اشاره كرد . نفت با جذب گاز به مانند هیدروكربنی مایع با كشش سطحی پائین عمل می كند كه با رزین ها قابل امتزاج است . بدین ترتیب اجسام حافظ (رزین ها ) از آسفالتین ها جدا شده و آسفالتین ها پس از انعقاد به عنوان یك فاز سنگین رسوب    می كنند . گاز به عنوان حلال تشكیل دهنده رسوب عامل برهم زنندة تعادل ترمودینامیكی شناخته می شود .

در پاره ای از میادین ، پارامترهای مؤثر دیگر در تشكیل رسوب آسفالتین مانند دما، فشار و….. می توانند عامل جابجایی تعادل ترمودینامیكی و مسبب رسوب آسفالتین شناخته شوند .

احتمال بسته شدن منافذ وكم شدن یا از بین رفتن نفوذ پذیری سیال از درون بستر متخلل سنگ در اثر به وجود آمدن رسوب یاد شده ، باعث می شود كه پروژه های ازدیاد برداشت با دید محتاطانه ای نظر شده و به عوارض جانبی در كنار اثرات مثبت آنها در بالا بردن میزان نفت قابل برداشت نیز توجه شود.  لازم بود برای رفع مشكلات ناشی از رسوب آسفالتین كه سبب انسداد مخازن نفتی ، كاهش نفوذ پذیری ، هزینه های عملیاتی و از دست دادن منابع نفتی می شود ، كارهای تحقیقاتی و مطالعاتی انجام گیرد .

در كارهای تحقیقاتی و مطالعاتی كه تاكنون انجام شده اغلب سیستم های ناپیوسته و فاقد محیط متخلخل مد نظر قرار گرفته اند كه اصولاً هدفشان پاسخ دادن به این سؤال             می باشد كه « كی »  و در كل « چه مقدار » رسوب تحت شرایط مشخص تشكیل خواهد شد . لذا با این طرز تفكر در امر تحقیق ، مدل های ترمودینامیكی را به كار گرفتند كه فقط قادرند رفتار سیستم را به هنگام تعادل پیش بینی كنند و از ارائة رفتار سیستم نسبت به زمان عاجزند .

عدم توجه به سرعت سیال و بستر متخلل سنگ مخزن یكی از جمله عواملی بود كه سبب می شد تا معمای بسته شدن اطراف دهانه چاه بدون جواب بماند . در كار حاضر ملاحظه خواهید نمود كه این معضل صرفاً در محدودة مكانیك سیالات ، طبیعت رسوب آسفالتین و ساختار محیط متخلخل بوده و تنها كاری كه در اینجا از مدل های ترمودینامیكی پیشنهاد شده بر می آید ، این است كه مشخص می نماید در شرایط موجود رسوبی تشكیل  می شود یا خیر و اگر می شود میزان آن چقدر است ؟ 

مدل های ترمودینامیكی پیشنهاد شده از طرف شركت شل و پرفسور منصوری از دانشگاه ایلینوی آمریكا راحت به این سؤال پاسخ می دهند كه تحت چه شرایط ترمودینامیكی رسوب آسفالتین ایجاد می شود ؟ ولی قادر نیستند با توجه به مقدار و طبیعت ذرات رسوب پیش بینی كنند حركت نفت در سازند  چگونه بوده و تأثیر آن در بازیافت نهایی چه خواهد بود ؟

از نظر مهندسی مخزن، مهم خطر آفرینی رسوب آسفالتین از نقطه نظر تشكیل و میزان آن نیست ؛ بلكه مهم اینست كه رسوبات ایجاد شده به شكلی از محیط متخلخل تخلیه شده و باعث بسته شدن منافذ سنگ مخزن نگردند . چنانچه بوجود آمدن و عبور ذرات ایجاد شده در محیط متخلخل طوری باشد كه سیستم متخلخل مخزن مواجهه با كاهش نفوذ پذیری نسبت زمان نگردد . نگرانی كه از ناحیه رسوب آسفالتین متوجه مخزن می باشد ، بدون پایه خواهد بود. لذا در كار حاضر از این زاویه به مسئله نگریسته شده و با استفاده از یك دستگاه نیمه صنعتی آزمایشگاهی به طور تجربی در محیط متخلخل آن هم به صورت پیوسته ( Continuos  ) حركت نفت در سازند و تأثیر آن در بازیافت نهایی با توجه به مقدار و طبیعت ذرات رسوبی بررسی شود.

بنابراین در كار حاضر روند كار بدین قرار است كه پس از موفقیت در طراحی ، نصب و كارایی سیستم در فشارهای مختلف ، میزان نفوذ پذیری بستر متخلخل در شدت جریانهای مختلف بر حسب زمان طبق قانون دارسی محاسبه می شود . سپس مدلی بسیار جالب كه دو تئوری اضافه بر سطح ( Surface Exces ) و به دام افتادن مكانیكی                           ( Mecanical    Entrapment ) را هم زمان بكار می برد ، ارائه می گردد كه در نهایت به كمك این مدل ، سیستم توسط یك برنامه قابل انعطاف رایانه ای شبیه سازی  می گردد . در ضمن نتایج آزمایشها با پیش بینی های مدل مقایسه و مورد بحث واقع   می شوند .تئوری اضافه بر سطح ، پدیده جذب سطحی آسفالتین را و تئوری به دام افتادن مكانیكی ، پدیده های نشست ، كنده شدن ، گلوله برفی و پل زدن را در بستر متخلخل توجیه می كند . در این مدل از پدیده های طبیعی و تكنیك های كلاسیك برای محاسبه پارامترهای مورد نیاز استفاده شده است . این روش در حال حاضر تنها ابزار موجود در بررسی عملكرد و رفتار حركت نفت در سازند ، با توجه به مقدار و طبیعت ذرات رسوب می با شد كه قادراست تأثیر این مقدار رسوب را در بازیافت نهایی پیش بینی كند. محققینی چون پرفسورمنصوری ، رسام دانا ، نیك آذر و …. با ارائه مدل های ترمودینامیكی قصد دارند ضمن شناخت پارامترهای مؤثر در تشكیل رسوب ، میزان آن را در مخازن نفتی وتجهیزات فرآیندی پیش بینی كنند لیكن در اینجا سعی می شود كه با تنظیم شدت جریان،رسوبات ایجاد شده از سیستم تخلیه شوندتا سبب كاهش نفوذ پذیری و یا از دست دادن آن وهزینه های عملیاتی نظیر اسید زنی ، پاكسازی و ….. نشوند. 

در حال حاضر ضمن پی بردن به راز بسیاری از مجهولات در زمینة طبیعت رسوب آسفالتین ، محیط های متخلخل و مخازنی كه با مشكل رسوب مواجه اند را بررسی   می كنیم ،  پس ازشناخت دقیق مكانیزم نفوذ پذیری و پارامترهای مؤثر برآن ، راه حل های مناسبی برای كاهش نشست یا افزایش نفوذ پذیری مانند انتخاب سیال مناسب جهت تزریق ، تنظیم شدت جریان با تنظیم فشار چاه ، تنظیم فشار تزریقی ، ایجاد سوراخ های مناسب در لوله حفاظ چاه ( Casing ) ، استخراج نفت در چند نقطه مخزن و…. ارائه می شود كه باعث كاهش هزینه های عملیاتی و حفظ منابع زیر زمینی برای نسل آینده خواهد شد. اصولاً با شیوه های اولیه و ثانویه بازیافت نفت( O il recovery )

در حال حاضر حدود 30% الی 50% نفت موجود را می توان استخراج نمود . اصولاً  شیوه های برداشت معمولی ،  بیشترین درصد نفت را باقی می گذارد و همین دلیل قوی است برای گسترش و ابداع روش ها و فرآیندهایی كه بتواند بازده بیشتر را به همراه داشته باشد . تا كنون تحقیقات آزمایشگاهی متعددی صورت گرفته و شیوه های جدید  بهره وری گسترش یافته است . بسیاری از این شیوه ها در مخازن به كار گرفته شده و با موفقیت نیز همراه بوده است . كاربرد این شیوه ها به دنبال تخلیه نفت بوسیله تزریق آب و یا گاز صورت می گیرد. هر فر‎آیند جدیدی اگر به عنوان بهره وری ثانویه بكاربرده شود مؤثرتر خواهد بود مضافاً بر اینكه عمر عملكرد مناسب مخزن با بكار بردن شیوه های جدید افزایش خواهد یافت .

تا كنون روش های بهره وری جدید به لحاظ مسائل و مشكلات اقتصادی با توجه به قیمت تمام شده نفت استخراجی ، در تولید نفت به عنوان مسئله ای مهم ، مطرح نبوده اند . هر چند با افزایش قیمت نفت این روش ها اهمیت بیشتری خواهد یافت .امروزه مشكل می توان بخشی از زندگی را نام برد كه به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم مشتقات نفتی در آن نقش نداشته باشد .

 استفاده ار انواع سوخت ها در صنایع سنگین و سبك و كاربرد روزافزون انواع                  فرآورده ها و مشتقات نفتی در صنعت دارو سازی ، صنایع غذایی ، صنایع پتروشیمی و صنایع نساجی اهمیت نفت را افزایش داده و نیاز مبرم انسان به دانش علمی و فنی در زمینه ازدیاد برداشت نفت ، صرفه جویی در مصرف و استفاده بهینه از این كالا را محسوس می نماید و این میسر نمی باشد مگر از طریق تحقیق ، بررسی و مطالعه بیشتر دراین زمینه .

هدف كلی آن است كه به طور خلاصه تكنولوژی جهت افزایش بازیابی نفت های دور از دسترس در مخازن ، مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد .

دانستن این نكته ضروری كه ازدیاد برداشت نفت از مخازن با روشها و پروسس های مختلف ممكن می گردد كه این روش ها در همه مخازن قابل اجرا نمی باشد .

معیارهای انتخاب یك پروسس E.O.R  بسیار پیچیده بوده و عبارتند از :

پتروفیزیكالی ، شیمی ، رئولوژی ، عوامل محیطی و خواص سیالی كه برای هر حالت بخصوص باید مورد توجه قرار گیرد .

وجه تمایز مخازن نفت و گاز می تواند تخلخل و نفوذ پذیری آب نمك ، نحوه اتصالات ، سوراخها ، منافذ ، اندازه ها و اشكال مختلف باشد . این مخازن شامل صخره های مختلفی هستند كه عمدتاً صخره های ماسه ای ، صخره های سنگ ماسه ، صخره های كلوخی و صخره های آهكی می باشند كه دارای شیارها و فضای مختلف برای عیور سیال می باشند.

پروسس های بازیابی نفت (Oil  Recovery  Processes  ) :

پروسس های بازیابی نفت را می توان به سه دسته تقسیم نمود : اولیه ، ثانویه و روشهای ازدیاد برداشت .در پروسس های اولیه ، نیرویی كه باعث خروج نفت از مخازن می شود. ، ناشی از فشار طبیعی سیال در مخزن می باشد . بازیابی اولیه نفت توسط مكانیزم های رانش طبیعی گاز ، نفوذ آب و نیروی جاذبه می باشد .

پروسس های ثانویه زمانی كاربرد خواهند داشت كه فشار مخزن به طوری كم شود كه قادر نباشد نفت موجود در چاه را حركت دهد . در این پروسس ها برای ازدیاد فشار مخزن از طریق آب یا گاز استفاده می شود.

روشهای ازدیاد برداشت نفت از مخازن برای تغییر تولید چاه ها پس از تزریق آب یا گاز و ترمیم فشار مخزن می باشد . هدف استفاده از این روش ها ، به حداقل رساندن نفت باقیمانده در چاه می باشد كه با افزایش اختلاف فشار بین مخازن و چاه های تولید یا افزایش تحرك نفت به وسیله كاهش ویسكوزیته آن یا كاهش كشش سطحی بین سیالات و نفت انجام می گیرد. 

قیمت فایل فقط 50,000 تومان

برچسب ها : تریق گاز , Please e Gas