بررسی كاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارك علوم زمین

دسته: زمین شناسی
بازدید: 127 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 127 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 36

اولین نمونه از یك جی‌آی‌اس ملّی، جی‌آی‌اس كانادا2 است كه از اواخر1960 به این طرف ‌به صورت پیوسته مورد استفاده قرار گرفته است در دهه‌های 1970 و1980 میلادی پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در فناوری جی‌آی‌اس به وجود آمد، به طوری كه عبارت «سیستم اطلاعات جغرافیایی» در مورد مجموعه ابزارهایی برای تحلیل و نمایش نقشه‌ها و ادغام فنون و شیوه‌های آماری و نقشه‌ای و

قیمت فایل فقط 2,900 تومان

بررسی كاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارك علوم زمین

چكیده

پیچیدگی، تنوع وحجم انبوه اطلاعات جغرافیایی ازیك سو و توانایی‌های رایانه درعرصه اطلاعات ازسوی دیگر، فلسفه وجودی سیستم‌‌های اطلاعات جغرافیایی(جی‌آی‌اس) را تبیین می‌كند.

ازآنجاكه بخش عمده اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران، شامل اطلاعات مكانی وتشریحی است، مناسب ورود به سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی می‌باشد و می‌توان این اطلاعات را آماده استفاده در این سیستم‌ها نمود. پژوهش حاضر با این دیدگاه و با هدف بررسی كاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارك علوم زمین موجود در مركز انجام شده است. در راستای رسیدن به این هدف، پس ازگردآوری كلیه اطلاعات توصیفی و مكانی مورد نیاز مرتبط با علوم زمین از پایگاه‌های مركز،كار تفكیك،كنترل، دسته‌بندی وكدگذاری آن‌ها برای ورود به سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. به منظور ایجاد پایگاهی از اطلاعات فوق، با مجموعه داده‌ها، لایه‌های اطلاعاتی مربوطه تشكیل شد و به منظور نمایش، تشریح و انجام تحلیل‌های لازم بر روی داده‌ها، مورد استفاده واقع گردید.

 بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های مورد نیاز در یك حجم وسیع، امكان ارائه و به تصویركشیدن اطلاعات مكانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امكان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون كاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینه‌ای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد. نهایتاً به‌منظور تعمیم كاربرد این سیستم در ارتباط با دیگر اطلاعات موجود در پایگاه‌های مركز (كه به نحوی با موقعیت مكانی در ارتباط‌اند)، مدلی از فرایند انجام این طرح ارائه شده است.

مقدمه

(جی‌آی‌اس) یك سیستم اطلاعاتی است كه پردازش آن بر روی اطلاعات مكان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به كسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد كه به‌نحوی با موقعیت مكانی در ارتباط‌اند. به‌كارگیری این ابزار با امكان استفاده در شبكه‌های اطلاع‌رسانی جهانی، یكی از زمینه‌های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان‌ها و استعدادهای كشور در سطح جهانی است.گسترش روزافزون شبكه كاربران این سیستم‌ها از جمله نكات اساسی است كه می تواند به قابلیت‌ها و توانایی‌های این سیستم بیفزاید.

در حال حاضر از این سیستم‌ها بسته به نیازهای هر منطقه یا كشور در بخش‌های مختلف (مانند مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیك شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت كاربری اراضی، خدمات بانكی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده می‌شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم‌ها، كاربرد جی‌آی‌اس به كلیه بخش‌های مرتبط با زمین گسترش یافته است.

مطالعه حاضر نیز با در نظرگرفتن مسائل فوق درصدد است ضمن معرفی بخشی از توان‌ها و مزایای این سیستم در دسترسی سریع به اطلاعات، تحلیل اطلاعات به طور یكجا و با هم، بهنگام‌سازی، دقت و سرعت بالای عمل، و ....، كاربرد و نحوه استفاده از آن را در ارتباط با مجموعه اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران مورد بررسی قرار دهد و ارزیابی نماید.

تاریخچه ایجاد جی‌آی‌اس (مروری بر مطالعات انجام شده)

اولین نمونه از یك جی‌آی‌اس ملّی، جی‌آی‌اس كانادا[2] است كه از اواخر1960 به این طرف ‌به صورت پیوسته مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه‌های 1970 و1980 میلادی پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در فناوری جی‌آی‌اس به وجود آمد، به طوری كه عبارت «سیستم اطلاعات جغرافیایی» در مورد مجموعه ابزارهایی برای تحلیل و نمایش نقشه‌ها و ادغام فنون و شیوه‌های آماری و نقشه‌ای و كاربرد فراگیرتر آن، بویژه برای تحلیل تأثیرات وخط مشی‌های دولتی به كارگرفته شد. در حالی‌كه سابقه فناوری جی‌آی‌اس دركشورهای غربی ازجمله كانادا وآمریكا به بیش از40 سال می‌رسد، فناوری جی‌آی‌اس در اغلب كشورهای جهان سوم بسیار جوان می‌باشد. از ویژگی‌های جی‌آی‌اس در كشورهای غربی هماهنگی بین فناوری و آموزش وكاربرد آن است، درحالی كه دركشورهای جهان سوم، ورود فناوری قبل از آموزش و مهارت‌اندوزی مربوط به آن صورت می‌گیرد.
در ایران، اولین مركزی كه به طور رسمی استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی را در كشور آغاز كرد سازمان نقشه‌برداری كشور بود كه در سال 1369 براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار طرح به كارگیری این سیستم شد. این سازمان در حال حاضر مشغول تهیه نقشه‌های توپوگرافی 1:25000 از عكس‌های هوایی با مقیاس 1:40000 می‌باشد و این فرصتی است برای تبدیل این نقشه‌ها به ساختارهای رقومی و تأسیس پایگاه توپوگرافی ملی[3] كه نیازهای كاربران را در زمینه جی‌آی‌اس برآورده می‌كند.

در همین راستا «شورای ملی كاربران سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی»[4] به منظور سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها در زمینه جی‌آی‌اس، تحلیل نیازمندی‌ها و همچنین بهره‌برداری شایسته از كلیه ظرفیت‌های علمی، فنی و نیروی انسانی در راستای ایجاد و به كار‌گیری جی‌آی‌اس و با توجه به وظایف سازمان نقشه‌برداری كشور در خصوص تدوین و ایجاد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ملی، در دی ماه 1372 تأسیس گردیده است.
فعالیت‌های اجرایی پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در وزارت صنایع و معادن، از فروردین 1371 آغاز گردید و هم‌اكنون از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیت‌های آن استفاده می‌گردد.
از دیگر مؤسساتی كه در زمینه این سیستم فعالیت می‌كنند می‌توان شهرداری تهران، وزارت مسكن و شهرسازی، وزارت جهاد كشاورزی، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع را نام برد. در دانشگاه‌های كشور تاكنون از این سیستم، چنان كه باید، به عنوان یك فناوری با قابلیت بسیار بالا برای در اختیار قراردادن طراحی پروژه‌ها و كاربرد آن در رشته‌های مختلف استفاده نگردیده است.
در زیر به نتایج برخی از مطالعات انجام شده در این زمینه اشاره می‌گردد:

«پرهیزكار» (1376) در پایان‌نامه دكتری خود با عنوان «ارائه الگوی مناسب مكان‌گزینی مراكز خدمات شهری با تحقیق در مدل‌ها و جی‌آی‌اس شهری» مشخص نموده است كه جی‌آی‌اس، توانمندی‌ها و قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای در جمع‌آوری، ذخیره، بازیابی، به روزكردن، كنترل، ادغام، تحلیل، مدلسازی و نمایش داده‌های جغرافیایی به صور گوناگون دارد و می‌تواند متغیرهای كمی و كیفی متعدد و با ابعاد گسترده را در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت شهری دخالت دهد.

«علی گلی» (1378) در تحقیقی دیگر با عنوان «طراحی سیستم اطلاعات منطقه‌ای با به كارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط شبكه اطلاع‌رسانی جهانی»، بدین نتیجه رسیده است كه بهره‌گیری از داده‌های فناوری‌های جدید مانند سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم موقعیت‌یابی جهانی در سیستم اطلاعات منطقه‌ای، بستر و زمینه مناسب‌تری را در جهت شناسایی مشكلات و توان‌های مناطق فراهم می‌آورد.
«بهبودی» (1380) در پایان‌نامه خودكه با طرح مسئله «كاربرد جی‌آی‌اس در تحلیل شهرهای باستانی» تدوین شده است، به بررسی مبانی نظری سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و جنبه‌های كاربردی این فناوری در باستان‌شناسی می‌پردازد و نهایتاً با در نظرگرفتن توانایی و قابلیت‌های جی‌آی‌اس كه در محیط نرم‌افزارهای «آرك اینفو»[5]، «آرك ویو»[6] و «آیدیریسی دبلیو»[7] مهیا بوده است، ویژگی‌‌های طبیعی و جزئیات ساختمانی محوطه باستانی بسطام را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و سپس به صورت سه بعدی به معرض نمایش در می‌آورد.
«رنجبران» (1380) در پایان‌نامه خود با هدف «ارائه یك ساختار مناسب برای پشتیبانی در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی شهر» ضمن مقایسه سیستم‌های اطلاعاتی به صورت ریشه‌ای، توانایی‌های جی‌آی‌اس را به عنوان سیستم فضایی پشتیبان تصمیم‌گیری مشخص نموده است.

تعاریف جی‌آی‌اس

از ابتدای شكل‌گیری سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، با توجه به گستردگی اطلاعات و تنوع كاربردهای آن در رشته‌های مختلف، تعاریف متفاوتی از این سیستم‌ها ارائه شده است كه به نمونه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌گردد:
- سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجموعه‌ای از ابزار قدرتمند برای ذخیره و بازیابی اطلاعات در آینده، تبدیل و نمایش داده‌های فضایی از جهان واقعی است (بارو، 1986).

- سیستم اطلاعات جغرافیایی یك سیستم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری رایانه‌ای است كه به منظور دسترسی، نگهداری و استفاده از داده‌های كارتوگرافی طراحی گردیده است (تاملین،1990).
- سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستمی است براساس رایانه برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، كنترل، بازیابی، به روزكردن، ادغام، پردازش، تحلیل، مدلسازی و نمایش داده‌های جغرافیایی به صور گوناگون (پرهیزكار، 1376).
- سیستم اطلاعات جغرافیایی یك سیستم پایگاه داده‌ها دارای مشخصات فضایی (x,y) است و مجموعه‌ای از روش‌ها برای پاسخگویی به سؤالات در آن قابل اجرا می‌باشد (علیمحمدی، 1376).
- سیستم اطلاعات جغرافیایی، یك سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات برای واردكردن، ذخیره، بازیافت، تحلیل و نمایش اطلاعات فضایی (بعد مكانی) می باشد (بنیاد ملی علوم).

عناصراصلی تشكیل دهنده سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی

جی‌آی‌اس بر روی هرمی با چهار طبقه زیربنایی ساخته شده است:

- سخت‌افزار: با توجه به مرحله‌ای كه مطالعات در آن قرار دارد، كاربران می‌توانند از سخت‌افزارهای موجود در دسته‌بندی زیر استفاده نمایند:

٭ سخت‌افزارهای مرتبط با ورود اطلاعات (صفحه كلید، رقومی‌كننده، اسكنر، و ...)،

٭ سخت افزارهای مرتبط با مدیریت اطلاعات (سخت‌افزارهای جانبی رایانه‌ها مانند ماوس، ...)،

٭ سخت‌افزارهای مرتبط با خروج نتایج (چاپگرها، رسام‌ها، و ...).

- نرم افزار: برای راه اندازی جی‌آی‌اس برنامه رایانه‌ای لازم است. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به «آرك اینفو»، «آرك ویو»، «اسپانز[8]»، «مپ اینفو[9]» اشاره نمود كه دارای توابع عملیاتی متعدد در جهت تجزیه و تحلیل مسائل و محاسبات آماری هستند و عمدتاً توسط شركت‌های بزرگ رایانه‌ای تولید می‌گردند. هر یك از این نرم‌افزارها برای مطالعات خاصی برنامه‌ریزی شده و دارای محدودیت‌ها و محاسن خاص خود می‌باشند. در این پژوهش از دو نمونه از نرم‌افزارهای رایج این سیستم (یعنی‌«آرك اینفو» و «آرك ویو» استفاده شده است.
- اطلاعات: بدون اطلاعات نه هدفی وجود دارد و نه پیشنهادی. تمركز توجه روی اطلاعات است. در واقع اكثر فعالیت‌ها برای اطلاعات انجام می‌شود، زیرا اطلاعات قلب جی‌آی‌اس را تشكیل می‌دهد. كیفیت اطلاعات یكی از مهم‌ترین موضوعات قابل توجه و اساسی می‌باشد. كیفیت اطلاعات در ارتباط مستقیم با دقت، صراحت، مبانی علمی، تركیب اطلاعات، و تحلیل و مدلسازی است.

- سازمان و نیروی انسانی: مهم‌ترین بخش تشكیل‌دهنده جی‌آی‌اس می‌باشد، زیرا سازمان و نیروی انسانی است كه عملیات جی‌آی‌اس را كنترل می‌كند. سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای بسیار قوی جی‌آی‌اس بدون پشتیباتی كادر متبحر، به كارآیی مناسب نخواهند رسید. برای اجرای موفق سیستم، سازماندهی نیروهای متخصص و كارآمد كه در جهت اجرا، بهینه نمودن و نهایتاً راهبری سیستم‌ها نقش‌های گوناگونی را ایفا می‌نمایند، الزامی است.

جهت دریافت فایل بررسی كاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارك علوم زمینلطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 2,900 تومان

برچسب ها : سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی‌آی‌اس) , پایگاه‌های اطلاعاتی , اطلاعات توصیفی , بررسی كاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارك علوم زمین , دانلودبررسی كاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارك علوم زمین , , اطلاعات مكانی