سیمای اهل بیت در حدیقه الحقیقه دیوان سنایی

دسته: معارف اسلامی
بازدید: 118 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 23 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 20

چكیده دوستی با اهل بیت پیامبر اكرم (ص) یكی از موضوعات بسیار مهمی است كه فكر و ذهن اغلب شعرا و نویسندگان را به خود مشغول كرده و این مودت و دوستی در آثار آنها نمود خاصی پیدا كرده است به نظر می رسد كه اغلب شعرا و نویسندگان به حدیث معروف ثقلین و آیه تطهیر توجه خاص داشته و این حدیث و آیه را سرلوحه آثار خود قرار داده داده اند و نتایج این توجه در آ

قیمت فایل فقط 1,900 تومان

 سیمای اهل بیت در حدیقه الحقیقه دیوان سنایی

چكیده:

دوستی با اهل بیت پیامبر اكرم (ص) یكی از موضوعات بسیار مهمی است كه فكر و ذهن اغلب شعرا و نویسندگان را به خود مشغول كرده و این مودت و دوستی در آثار آنها نمود خاصی پیدا كرده است.

به نظر می رسد كه اغلب شعرا و نویسندگان به حدیث معروف ثقلین و آیه تطهیر توجه خاص داشته و این حدیث و آیه را سرلوحه آثار خود قرار داده داده اند و نتایج این توجه در آثار آنها به خوبی نمایان است.

بسیاری از شعرای فارسی زبان بر اهمیت توجه به قرآن و عترت پیامبر واقف و آشنا بوده اند و بدین دلیل است كه در آثار آنها اشاره های فراوانی به آیات قرآن و عترت پیامبر (ص) شده است.

سنایی نیز از شاعرانی است كه از این قضیه مستثنا نبوده است و در آثار او به ویژه حدیقه الحقیقه و دیوان اشعار مدح و ستایش پیامبر اسلام و اهل بیت آن حضرت به طور چشمگیری دیده می شود. در آثار وی ارادت خاص و صادقانه او به اهل بیت پیامبر كاملاً آشكار و نمایان است و در جای جای این دو اثر برتری و سروری اهل بیت را به تصویر می كشد، و دوستی با اهل بیت را راه نجات و سعادت خواهی می داند[1].

حدیث ثقلین: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:

انی تارك فیكم الثقلین كتاب الله و عترتی اهل بیتی فانهما لن یفتد فاحتی یردا علی الحوض

پیامبر خدا كه درود خدا بر او و خانواده اش باد فرمود: من در میان شما دو چیز سنگین و گرانبها كه كتاب خدا و عترت من كه همان خانواده من هستند باقی می گذارم، این دو هیچ گاه از هم جدا نمی شوند تا اینكه در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند.

با توجه به مضمون حدیث شریف ثقلین روشن می شود كه هدایت وابسته به تمسك به قرآن و عترت است. نه قرآن تنها و نه عترت تنها، زیرا شناخت كامل و حقیقی قرآن فقط برای عترت میسر بوده و تنها عترت می توانند به كمك عظمت خدادادیش به حقایق قرآن كما هو حقه برسد و آن را در اختیار تشنگان عترت قرار دهد كه انما یعرف القرآن من خو طب به[2].

آیه تطهیر: ... اطعن الله و رسوله انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم تطهیراً (سوره احزاب، آیه33).

و اینكه خدا و رسولش را اطاعت كنید، خداوند فقط می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور كند و كاملاً شما را پاك سازد.

خداوند در پایان آیه 33 سوره احزاب در مورد اهل بیت صحبت می كند اما اینكه منظور از «اهل بیت» در اینجا چه اشخاصی می باشند در میان مفسران گفت وگو است. بعضی آن را مخصوص همسران پیامبر دانسته اند و آیات قبل و بعد را كه در باره ی ازدواج رسول خداست را قرینه این معنی شمرده اند. اما با توجه به این مطلب كه ضمیرهایی كه در آیات قبل و بعد آمده عموماً به صورت ضمیر «جمع مؤنث» است در حالی كه ضمایر این قسمت از آیه (انما... تطهیراً) همه به صورت «جمع مذكر» است و این نشان می دهد كه معنی و مفهوم دیگری در نظر بوده است.

بعضی از مفسران از همین مرحله گام فراتر نهاده و آیه را شامل همه خاندان پیامبر اعم از مردان و همسران او دانسته اند، اما از سوی دیگر روایات بسیار زیادی در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده است كه معنی دوم یعنی شمول همه ی خاندان پیامبر را نفی می كند و می‌گوید مخاطب در آیه فوق منحصراً پنج نفرند: پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، و حسن و حسین(ع)[3] به عنوان نمونه به دو مورد از این روایات اشاره می شود:

انس ابن مالك نقل كرد: پیامبر شش ماه تمام هنگام طلوع فجر از خانه بیرون می آمد و رهسپار مسجد می شد و مرتب در آن دم مقابل در خانه ی فاطمه (س) می ایستاد و می‌فرمود: اهل بیت به یاد نماز باشید خداوند می خواهد از شما اهل بیت هر گونه پلیدی را دور كند[4].

«در مناظره ای كه بین امام رضا (ع) در مجلس مأمون با علمای مجلس در خصوص عترت صورت گرفت مطالب زیادی رد و بدل شد و سئوالات زیادی از امام پرسیده شد كه امام به آنها پاسخ گفتند. یكی از این سئوالات این بود: ای اباالحسن آیا عترت فقط آل رسول الله هستند یا غیر آل وی را نیز شامل می شود؟ امام فرمودند: فقط آل رسول الله است. سپس مأمون گفت: آیا خدا عترت را بر همه ی مردم فضیلت داده است؟ امام فرمود: آری خدا در كتاب خود عترت را بر همه مردم فضیلت داده است[5]».

مذهب سنایی

در مورد مذهب سنایی نظرات متفاوتی وجود دارد. استاد بزرگوار مدرس رضوی در مقدمه دیوان سنایی در مورد مذهب وی اینگونه بیان می كند كه “عده ای معتقدند كه سنایی در زمان جوانی پیرو اهل سنت بوده است و اشعار او را دلیل بر این ادعا می دانند[6]”. به عنوان نمونه به بعضی از این ابیات اشاره می شود.

خلق پیغمبر كجا تا از بزرگان عرب		جور و رنج ناسزان از پی یزدان كشد
صادقی باید كه چون بوبكر در صدق و صواب		زخم مار و بیم دشمن از بن دندان كشد
یا نه چون عمر كه در اسلام بعد از مصطفی		از عرب لشكر زجیحون سوی تركستان كشد
پارسایی كو كه در مجراب و مصحف بیگناه		تا زغوغا سوزش شمشیر چون عثمان كشد
حیدر كرار كو كاندر مصاف از بهر دین		در صف صفین ستم از لشكر مروان كشد
		(دیوان/ص859/بیت6تا10)
نام عمر از عدل بلند است و گرنی		یك كوی ندانم كه در آنجا عمر ی نیست
		(دیوان/ص100/ب19)
بیش از آن  در راه ین بد صد هزار اسفندیار		گرد هفت اقلیم اكنون یك سپه سالاركو
یك جهان بوبكر و عثمان و علی بینم همی		آن حیا و حلم و عدل و صدق آن هر چاركو
		(دیوان/ص575/بیت4و5)
ای چو عثمان و چو حیدر شرم روی و زورمند		وی چو بوبكر و چو عمر راستگوی ودادگر
		(دیوان/ص279/ب3)
آری به زخم ماری ابوبكر صبر كرد		تا لاجرم و زیر بنی گشت و یار غار
		(دیوان/ص237/بیت5)
صادقین بوبكر بود و قانتین فرخ عمر		منفقین عثمان، علی مستغفر بن آمد بهم
		(دیوان/ص363/ب11)

“این دسته معتقدند كه سنایی در اواخر عمر خود و هنگام نظم «حدیقه الحقیقه» به مذهب تشیع گراییده است و حدیقه را شاهد بر این امر می دانند”[7].

البته با توجه به اینكه سنایی در حدیقه نیز اشعار زیادی را آورده است كه در آن به توصیف ابوبكر و عثمان و عمر پرداخته است نمی توان ادعای این افراد را مبنی بر اینكه سنایی در موقع سرودن حدیقه به مذهب شیعه گراییده است را چندان قبول كرد.

سنایی در “حدیقه الحقیقه” به ستایش ابوبكر می پردازد و ابیات را با این حدیث از پیامبر (ص) آغاز می كند:

انا مدینه الصدق و ابوبكر بابها.

مشورت را و زیر پیغمبر		روز خلوت مشیر پیغمبر
جان فدا كرده در ره دین		زانكه بد از نخست آگه دین
شمع دین بود مصطفی جانش		جان بوبكر بود پروانش

(حدیقه الحقیقه/ به اختصار از ص155 تا160)

سپس عمر را مدح و توصیف می كند و شعر را با این حدیث آغاز می كند:

انا مدینه الصدق و ابوبكر بابها.

بود عدل عمر ز بی مكری		آینه صدق روی بوبكری
كان اسلام و زین ایمان بود		صدق او عقل و عد را كان بود
از عمر یافت دین بها و شرف		اینت دین را شده گزیده خلف

(حدیقه الحقیقه/ به اختصار از ص160 تا 164)

و بعد از آن عثمان را می ستاید و سخنش را با این حدیث آغاز می كند:

انا مدینه الحیاء و عثمان بابها

آنكه برجای مصطفی بنشست		برلبش شرم راه خطبه ببست
آنكه زلكنت نبود بود از شرم		زانكه دانست جانش را آزرم
شرم و حلم و سخا شمایل او		هر سه ظاهر شد از مخایل او
این سه خصلت اصول و انبیاء		به دو دختر رسول را داماد

(حدیقه الحقیقه/ به اختصار از ص164 تا167)

و سپس به مدح و ستایش حضرت علی (ع) می پردازد كه بعداً در مورد آن مفصل بحث خواهد شد.

“آقای مدرس رضوی در ادامه بیان می كنند كه «قاضی نورالله شوشتری» در كتاب «مجالس المؤمنین» سنایی را شیعه دانسته است و برای اثبات ادعای خود به دو بیت از حدیقه الحقیقه اشاره می كند.

ای سنایی به قوت ایمان		مدح حیدر بگو پس از عثمان
در مدیحش مدایح مطلق		زهق الباطل است و جاء الحق

(حدیقه الحقیقه/ ص167/ ب18و19)

این دو بیت، ابیات پایانی بخشی از حدیقه است كه در مورد عثمان سروده است و سپس از مدح ابوبكر و عمر و عثمان به این دو بیت اشاره می كند و سپس به ستایش امیرالمؤمنین (ع) می پردازد. قاضی نورالله شوشتری معتقد است كه سنایی با توجه به این دو بیت باید شیعه باشد چرا كه با توجه به معنای این دو بیت سنایی مدح خلفای سه گانه را باطل دانسته و می‌گوید كه با مدح حضرت علی (ع) حق جای باطل را می گیرد. در واقع سنایی شیعه بودن خود را به اینگونه ثابت می كند، شوشتری بر این عقیده است كه سنایی به دلیل اوضاع نابسامان سیاسی زمان خود مجبور به ؟؟ بوده و مذهب خود را پنهان می داشته است[8]”.

در باب نهم حدیقه با عنوان «فی الحكمه و الامثال و مثالب شعراء…» در فصل “فی بیان سبیل السعاده و الطریق المستقیم” ابیاتی را بیان می كند كه شیعه بودن وی را آشكار می سازد.

---

جهت دریافت فایل سیمای اهل بیت در حدیقه الحقیقه دیوان سنایی لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 1,900 تومان

برچسب ها : سیمای اهل بیت در حدیقه الحقیقه دیوان سنایی , سیمای اهل بیت , حدیقه الحقیقه , دیوان سنایی , مذهب شیعه , آیه تطهیر , ثقلین , دانلود سیمای اهل بیت در حدیقه الحقیقه دیوان سنایی , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , دانلود پروژه