نقش ارزشیابی در نظام پرداخت کارکنان دولت

دسته: حقوق
بازدید: 118 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 119 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 108

مقدمه 1نحوه انتخاب موضوع به موازات رشد وتوسعه حقوق عمومی درسطح بین الملل، مباحث مربوط به اصل حاكمیت قانون و قانونمداری،جزو سرفصلهای درس حقوق اداری درمقطع كارشناسی ارشد رشته حقوق عمومی گنجانده شده است ودراین راستابحث وبررسی پیرامون قانونمندی وعادلانه بودن اصول ومعیارهای ارزشیابی در نظام اداری واستخدامی كشور،همواره توجه دانش پژوهان حقوق عمومی

قیمت فایل فقط 5,900 تومان

نقش ارزشیابی در نظام پرداخت کارکنان دولت

مقدمه

1-نحوه انتخاب موضوع:

به موازات رشد وتوسعه حقوق عمومی درسطح بین الملل، مباحث مربوط به اصل حاكمیت قانون و قانونمداری،جزو سرفصلهای درس حقوق اداری درمقطع كارشناسی ارشد رشته حقوق عمومی گنجانده شده است ودراین راستابحث وبررسی پیرامون قانونمندی وعادلانه بودن اصول ومعیارهای ارزشیابی در نظام اداری واستخدامی كشور،همواره توجه دانش پژوهان حقوق عمومی و مدیریت منابع انسانی رابه خودجلب نموده است.

ازطرفی طبق اصل سوم قانون اساسی ج.ا.ا، رفع تبعیض ناروا وایجاد نظام اداری  صحیح وعادلانه بمنظور تحقق عدالت اجتماعی واقتصادی تكلیف قانونی دولت می باشد،بنابراین بازنگری اساسی در نظام ارزشیابی ونظام پرداخت كاركنان دولت،به عنوان مهمترین محورانجام اصلاحات ، درعرصه قانونمداری از دغدغه های اصلی دولت بشمارمی آیددلایل مذكور وهمچنین علاقه مندی و انگیزه ناشی ازمطالعات قبلی با راهنمایی های استاد محترم ”جناب آقای دكتر امیرارجمند“،موجب گردیدكه موضوع پایان نامه خود را باعنوان ”نقش ارزشیابی عملكرد در نظام پرداخت كاركنان دولت“انتخاب نمایم.

 دراین تحقیق، سعی شده است ضمن بررسی مبانی قانونی وجایگاه نظام ارزشیابی عملكرد ازدیدگاه اسلام وحقوق ایران ، با طرح سه فرضیه وسه سؤال، ضوابط جاری ارزشیابی عملكرد شاغلین دستگاههاوسازمانهای دولتی ومیزان اثربخشی آن درنظام پرداخت حقوق ومزایای كاركنان دولت،مورد تجزیه وتحلیل حقوقی قرارگرفته وپاسخ مناسبی داده شود. 

ارزشیابی ابزارمؤثری درمدیریت منابع انسانی است كه طی سالهای اخیربطورروزافزونی موردتوجه اغلب سازمانها،مؤسسات وشركتهای دولتی وغیردولتی قرارگرفته است.نتایج تحقیقات انجام شده نشان می دهدبااستفاده صحیح ومنطقی ازاین ابزار،سازمانهاباكارائی بهتری به اهداف موردنظرخودمی رسندوازطرفی منافع وخواسته های كاركنان نیزبنحومطلوب تامین می گردد.

2-  روش تحقیق:

در تهیه مطالب و یافته های این تحقیق از روش كتابخانه ای استفاده شده و در مجموعه كتابخانه های موجود در دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران، مركز آموزش مدیریت دولتی مراجعه و از بانكهای اطلاع رسانی دانشگاهها سازمان مدیریت وبرنامه ریزی كشورو مركز آموزش مدیریت دولتی جهت جستجوی موضوعی كتب و مقالات مرتبط بهره گیری شد است .   اغلب منابع و متون موجود با نگرش مدیریتی و بعضاً آموزشی و یا كاربردهای تولیدی وصنعتی نگاشته شده ،تحلیلها ونظریات ارایه شده  بیشتر جنبه عملی و اقتصادی  دارند تا حقوقی .

3- تاریخچة ارزیابی عملكرد:

نظام ارزیابی به صورت رسمی در سطح فردی و سازمانی از سال 1800 میلادی توسط رابرت اون در اسكاتلند در صنعت نساجی برای اولین بار مطرح گردید و كالاهای تولید شده با استفاده از چوب هایی در رنگهای مختلف درجه بندی شدند كه در واقع نوعی ارزیابی كیفیت بوده است.^[1]

” در ایران ارزشیابی بصورت كلاسیك اولین بار توسط خواجه رشیدالدین فضل اله در اواخر قرن هفتم هجری مطرح شد.وی كه بیش از بیست سال مقام وزارت مغولها را عهده دار بوده است،ارزشیابی عملكرد نیروی انسانی را این گونه توصیف می كند: موقوفات را كاركنان، عمال و محصلان، تجربه كنند، هر كس را از میان آنها به بی امانتی و بی لیاقتی یافتند باید بیرون كنند و كسی را كه در او اخلاص و تعهد یافتند جایگزین نمایند.”^[2]

4-تعریف اصطلاحات :

برای اینكه نقش و جایگاه نظام ارزشیابی را در فرایند افزایش و بهبود حقوق  دستمزد كاركنان بهتر تبیین نمائیم ابتدا معنی و مفهوم وتعریف اصطلاحی ارزشیابی و ارزشیابی عملكرد  و سپس تعریف حقوق و دستمزد ارایه شود :

الف-  معنی ومفهوم لغوی: واژه "ارزش" اسم مصدر از ریشه "ارز" به معنی قیمت ، نرخ ، قدرآمده است.  و در اصطلاح تجاری ارز به سندی كه ارزش و اعتبار آن به پول خارجی تعیین شده باشد اطلاق می شود.^[3]

ب- تعریف ارزشیابی: در تالیفات نویسندگان تعاریف مختلفی از اصطلاح ارزشیابی به شرح زیر ارائه شده است :

-  ارزشیابی عبارتست از سنجش سیستماتیك و منظم كار افراد در رابطه با نحوة   انجام وظیفة    آنها در مشاغل محول و تعیین پتانسیل موجود در آن ، جهت رشد و بهبود .^[4]

-  ارزشیابی عبارتست از فرآیند جمع  آوری و تغییر نظام دار شواهدی كه در نهایت به قضاوت ارزشی یا چشمداشت به اقدامی معین می انجامد^[5].

-  ارزشیابی عبارتست از بررسی عملكرد كاركنان بطور مداوم به منظور شناخت نقاط قوت و  ضعف آنان  و ایجاد انگیزه مناسب برای بالا بردن كارایی در سازمان برای رسیدن به اهداف    نهایی و رضایت خاطر كاركنان^[6].

ج- تعریف ارزشیابی عملكرد : عبارتست ازتعیین درجه كفایت و لیاقت كاركنان از لحاظ انجام وظایف محوله و قبول مسئولیتها در سازمان كه بطور عینی و سیستماتیك انجام پذیرد به بیان دیگر یعنی سنجش نسبی عملكرد انسانی در رابطه با نحوه انجام كار مشخص در یك دوره زمانی معین در مقایسه با استاندارد انجام كار و تعیین استعداد و ظرفیتهای بالقوه فرد بمنظور برنامه ریزی در جهت به فعلیت درآوردن آنها ^[7].

 بعضی از نویسندگان ارزشیابی از عملكرد را نوعی قضاوت دانسته اند لذا ارزشیابی عملكرد كاركنان را چنین تعریف می نمایند: " یك سلسله اقدامات رسمی برای قضاوت درباره عملكرد اعضای یك واحد سازمان در فاصله زمانی معینی كه شامل تمامی رفتارهای فرد در باره كاركرد او در آن دورة زمانی می شود^[8]."

-   به بیان برخی دیگر از نویسندگان ارزیابی عملكرد ، "فرایندی است كه بوسیلة كار كاركنان  

 در فواصل معینی، بطور رسمی مورد بررسی و سنجش قرار می گیرد و هدف اصلی و نهایی          

  ارزیابی عملكرد این افزایش كارایی و اثر بخشی سازمان است ".^[9]

برخی دیگر،ارزشیابی عملكردراسنجش میزان تلاش،فعالیت وعملكردكارمندوحدودفعالیت اودراجرای وظایف شغلی وتكالیف رفتاری باتوجه به معیارهاواستانداردهایاانتظارات شغلی ازاوتعریف كرده اند.^[10]

 از مجموعه دیدگاهها و تعاریف ارایه شده می توان ارزشیابی عملكرد را اینگونه تعریف نمود: ارزشیابی عملكرد عبارتست از فرایندی است كه با جمع آوری اطلاعات  معنی دار از عملكرد و رفتارهای كاركنان یك واحد سازمانی در فواصل زمانی معینی بمنظور سنجش و شناسایی توانایی ها ، نقاط قوت و ضعف موجود در جهت نیل به هدفهای مشخص مورد استفاده مدیران و مسولان یك موسسه یا سازمان قرار می گیرد^[11].

د-تعریف حقوق و دستمزد:

       حقوق در اصطلاح اداری به معنی اجرت كار كارمند دولت است .  دستمزد عبارتست از مزد  اجرتی كه برای انجام كار بدنی غیر مستمر داده می شود^[12].

در قوانین استخدامی از جمله قانون استخدام كشوری مصوب 1345 دریافتی ریالی مستخدام را در ازاء كار انجام شده حقوق نامیده اند در حالیكه مفهوم حقوق گسترده تر از دریافتی ریالی بوده و در برگیرنده سایر مزایای مادی و معنوی مستخدم از قبیل كمكهای غیر نقدی ، مرخصی ها ، احترام و … می باشد اما در عین حال حقوق با دستمزد فرق دارد چون دستمزد  فرد برای ساعت كار انجام شده و بیشتر در مورد كارگران روزمزد بكار می رود ولی حقوق ماهانه و بطور مستمر بر حسب گروه و پایه خدمتی كاركنان پرداخت می شود^[13].

 بنا به تعاریفی كه از دو واژه حقوق و دستمزد در سایر قوانین موضوعه بعمل آمده ، حقوق متمایز ازدستمزد است این   اصلاح در متون قدیم تحت عناوین حق الزحمه و حق السعی بكار رفته است .

-  در تعریف نظام پرداخت باید گفت ، مجموعه مقررات ، ضوابط ودستورالعملهایی كه با نظم   خاصی تدوین شده و بواسطه آن نحوه محاسبه و پرداخت حقوق و دستمزد كاركنان  یك     سازمان یا گروهی از موسسات و سازمانهای هم طراز از لحاظ مقررات استخدامی سامان     داده می شود .

-  منظور از كاركنان دولت در این تحقیق كلیه كاركنان و مستخدمینی است كه بنحوی از انحاء از بودجه عمومی حقوق  و مزایا دریافت می نمایند.

5-فرضیه ها وسؤالات: براساس بررسیهای بعمل آمده از نتایج تحقیقات مرتبط با موضوع این تحقیق سه فرضیه در رابطه با نقش ارزشیابی در نظام پرداخت كاركنان دولت و ارتباط آن دو با بهره وری وجود دارد .

فرضیه اول:  :   برابر اصل چهارم قانون اساسی،كلیه قوانین ومقررات مالی،اقتصادی،اداری و...باید براساس موازین اسلامی باشد. بنابراین رعایت موازین اسلامی در تدوین واجرای هرگونه ضوابط ومقررات نظام پرداخت وهمچنین اعمال نتایج ارزشیابی عملكرد كاركنان دولت درحقوق ومزایای آنان جزو وظایف وتكالیف قانونی دولت مباشد..

فرضیه دوم: مطابق اصل سوم قانون اساسی ج.ا.ا دولت موظف است برای نیل به اهداف مذكور دراصل دوم،همه امكانات خودرا برای رفع تبعیضات ناروا وایجاد امكانات عادلانه برای همه درتمام زمینه های مادی ومعنوی،ایجاد نظام اداری صحیح ،پی ریزی اقتصاد صحیح وعادلانه برطبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه ورفع فقر وهرنوع محرومیت،تامین حقوق همه جانبه افراد از زن ومرد وتساوی عموم دربرابر قانون ، بكار برد. لذا به منظورتحقق اهداف مزبورتدوین و اجرای نظام پرداخت عادلانه بدون طراحی نظام ارزشیابی قانونمند و كارآمد مقدور نیست .

فرضیه  سوم– رشد اقتصادی هر كشور در دراز مدت به میزان رشد بهره وری آن بستگی دارد  از طرفی یكی از اهداف مهم نظام ارزشیابی عملكرد نیل به  بهره وری مطلوب است حال با وجود  این فرضیات به چند سوال اساسی باید پاسخ مناسب و مقتضی داده شود.

سوال اول- براساس فرضیه اول ،نظام ارزشیابی عملكرد چه جایگاهی دراسلام دارد؟آیااسلام الگوی مناسبی برای طراحی واجرای عادلانه نظام ارزشیابی عملكرد ونظام پرداخت ارائه نموده است یاخیر؟

سوال دوم- با توجه به مبانی مطرح در اصول دوم وسوم قانون اساسی ج.ا.ا. ^[14] و تكلیف قانونی دولت،جایگاه ونقش نظام ارزشیابی در رفع تبعیضات ناروا و ایجاد نظام اداری صحیح ، ازدیدگاه حقوق اداری ایران چیست؟

سؤال سوم- با توجه به فرضیات دوم وسوم چگونه می توان پیوند قانونمندی میان نظام پرداخت حقوق و دستمزد وارزشیابی عملكرد كاركنان دولت با بهره وری برقرار نمود؟به عبارت دیگر نقش متقابل نظام پرداخت وارزشیابی عملكرد كاركنان دولت چیست ؟

در این تحقیق با بحث و بررسی فرضیات مذكور و مبانی قانونی سعی شده است به هر دو سوال مورد نظر پاسخ مناسبی داده شود .

4-متن اصلی:

 مباحث متن اصلی این پایان نامه مشتمل بر سه فصل است:

در فصل اول ،جایگاه نظام ارزشیابی عملكرد وپاداش دراسلام طی چهاربخش مورد بررسی قرارمی گیرد:

 بخش اول، مبانی ارزشیابی ازنظرقرآن، درسه مبحث شامل:فلسفه خلقت و ضرورت ارزشیابی ومصادیق ارزشها وضد ارزشهای ذاتی انسان درقرآن تبیین شده است.

دربخش دوم، معیارهای اساسی وشیوه های ارزشیابی دراسلام(ایمان توام باعمل صالح،تقوا،عدالت وروشهای ارزشیابی درقرآن) موردبحث وبررسی قرارگرفته است.

 بخش سوم،باعنوان انگیزش وجبران خدمات دراسلام، مشتمل برسه مبحث است :

 مبحث اول- نظریه انگیزش در اسلام ودیدگاههای علما واندیشمندان اسلامی

مبحث دوم- پاداش وامتیازات ازدیدگاه قرآن

مبحث سوم-نظام پرداخت حقوق دراسلام

درفصل دوم ،جایگاه نظام ارزشیابی عملكرد كاركنان دولت درحقوق ایران رادر دو بخش مجزا مورد بحث وبررسی قرار می دهیم:

بخش اول شامل مبانی ارزشیابی عملكردكاركنان دولت در قانون اساسی وقوانین موضوعه ایران وبخش دوم،نظام ارزشیابی عملكرد ،شامل مباحث زیرخواهدبود:

1) اصول ومعیارهای ارزشیابی عملكرد2)روشهای ارزشیابی 3) منابع ارزشیابی 4)قابل دفاع بودن نتایج ارزشیابی وحق اعتراض كاركنان .

فصل سوم ،تحت عنوان ” نقش متقابل نظام پرداخت وارزشیابی عملكرد كاركنان دولت“ مشتمل برچهار بخش است :

بخش اول ،نظام پرداخت مبتنی برعملكرد وشایستگی كاركنان طی سه مبحث مطرح شده است:

1) طرحهای پرداخت مبتنی بر عملكرد .

2) جنبه های مثبت ومنفی پرداختهای مبتنی بر عملكرد.

3)افزایش حقوق مبتنی برشایستگی.

بخش دوم،نظام پرداخت كارآمد ونقش آن دركارایی طی دومبحث مورد بررسی قرارگرفته است:

مبحث اول-.عوامل انگیزشی درنظام پرداخت كارآمد.

 مبحث دوم - پاداش ونقش آن درافزایش كارایی.

دربخش سوم،باعنوان رابطه نظام پرداخت بابهره وری وتحولات نظام پرداخت كاركنان دولت،ابتدا تارخچه ومفهوم بهره وری، سپس تفاوت نظام هماهنگ پرداخت بانظام پرداخت قبلی وهمچنین دلایل ناكارآمدی نظام هماهنگ پرداخت كاركنان دولت مورد بررسی وتحلیل قرار خواهد گرفت.

5-نتیجه گیری: دربخش پایانی ،ضمن نتیجه گیری از مباحث فصول سه گانه به سؤالات مطرح شده ، پاسخ مقتضی داده خواهد شد.

بخش ا ول – مبانی ارزشیابی از نظر قرآن :

مبحث اول – فلسفه خلقت و ضرورت ارزشیابی در نظام آفرینش :

 آیات قران كریم در رابطه با نظام آفرینش دو دسته اند :

دسته ای از آیات در راستای تبیین فلسفه و اهداف خلقت آمده و دسته ای دیگر ضرورت و نیاز به یك ارزیابی دقیق و حساب شده در نظام هستی را بیان می دارد .

الف – فلسفه خلقت : قرآن كریم در بیان فلسفه و هدف از خلقت و نظام آفرینش ، چنین استدلال می كند"ما آسمانها و زمین و آنچه بین آنهاست باطل و بازیچه خلق نكرده ایم"^[15]

 بلكه آنها را به حق و در وقت معین آفریدیم و همچنین در آیات دیگری تاكید نموده است  " خلق آسمانها و زمین مرگ و زندگی برای این بوده است كه شما انسانها را بیازماید كدامیك بهتر عمل می كنید" ^[16] .

بنابراین نظام آفرینش هدفمند است و از مفهوم این آیات استنباط می شود خالق هستی هدف مهمی در نظر دارد و آن انجام آزمایش و امتحان انسانها و در واقع ارزشیابی اعمال و كردار آنان می باشد . علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان می گوید : جمله  " لیبلونكم ایكم احسن عملا "  بیانگر هدف از خلقت موت و حیات است و كلمه بلاء مصدر لیبلونكم به معنای امتحان است .^[17]

سفیان بن عیینه از امام صادق (ع) روایت كرده كه در ذیل آیه " لیبلونكم ایكم احسن عملا "  فرموده اند : منظور این نیست كه معلوم كند كدامیك بیشتر عمل می كنید ، بلكه منظور این است كه معلوم كند عمل شما كدامیك صواب تر و درست تر است و درستی عمل به خشیت از خداوند و نیت صادقانه است ، آگاه و هوشیار باشید كه ارزش عمل به همان نیت است .^[18]

ابو قتاده نقل مكند: من از رسول خدا (ص) از جمله " ایكم احسن عملا "  پرسیدم ، فرمود : منظور این است كه كدامیك از شما عقل بهتری دارید . آنگاه فرمود : عقل آن كس از شما كاملتر است كه خوفش از خدا بیشتر باشد .^[19]

در آیه شریفه " الذی خلق الموت و الحیوه لیبلوكم ایكم احسن عملا "  ^[20] به هدف آفرینش مرگ و حیات انسان كه از شوؤن مالكیت و حاكمیت خداست اشاره كرده می فرماید : او كسی است كه حیات و مرگ را آفریده تا شما را بیازماید كه كدامیك بهتر عمل می كنید .

منظور از آزمایش خداوند نوعی پرورش است به این معنی كه انسانها را به میدان عمل می كشد تا ورزیده و آزموده و پاك شوند تا لایق قرب خدا شوند . با توجه به اینكه هدف خلقت آزمایش " حسن عمل "  بوده نه كثرت عمل به نظر می رسد دلیل بر این است كه اسلام به كیفیت اهمیت میدهد نه كمیت.

در حدیثی از امام جعفر صادق (ع) در تفسیر آیه مذكور نقل است كه منظور این نسیت كدامیك بیشتر عمل می كنید ، بلكه منظور این است كدامیك صحیح ترعمل می كنید و عمل صحیح آن است كه توام با خداپرستی  و نیت پاك باشد.^[21]

ب- ضرورت ارزشیابی : اما دسته ای از آیات که در باب ضرورت ارزیابی انسانها به ویژه مؤمنین نازل شده است :

1 - احسب الناس ان یترکو ا ان یقولو ء امنا و هم لا یفتنون ^[22]  آیا مردم چنین پنداشتند که به  صرف اینکه گفتند ما ایمان آورده ایم رهایشان کنند و هیچ امتحان و آزمایش نمی شوند ؟ استفهام در این آیه ، استفهام انکاری است یعنی هرگز چنین نیست که مردم گمان کنند به صرف اینکه بگویند ایمان آورده ایم متعرضشان نمی شوند بلکه  به بلاها و مصیبت ها آزمایش می شوند ، آزمایش که آنچه در نهان دارند از صدق و کذب آشکار شود.

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می نویسد : ابن ابی حاتم از شعبی روایت کرده که این آیه درباره مردمی از مکه نازل شد که اقرار به اسلام آورده بودند و اصحاب رسول خدا (ص)  از مدینه به ایشان نامه نوشتند که آیه ای در باب هجرت نازل شده که حکم آن هیچ اقرارو اسلامی از شما پذیرفته نمی شود مگر وقتی که هجرت هم بکنید ، پس آن عده با عهد و اختیار خود به مدینه آمدند ولی مشرکین تعقیبشان کرده و به مکه برگرداندند ، پس این آیه درباره ایشان نازل شد ^[23].

در اصول کافی حدیثی درباره تفسیر این آیه نقل شده ^[24] :  " یفتنون کما یفتن الذهب ، ثم قال یخلصون کما یخلص الذهب " , یعنی آزمایش می شوند همانگونه که طلا در کوره آزمایش می شود و خالص می شوند ، همانگونه که فشار آتش ناخالصیهای طلا را از بین می برد و آن را خالص می کند.

برخی از مفسرین گفته اند : معنای کلمه یفتنون این است که مردم از جان و مالشان دچار بلا و امتحان می گردند و این معنا از امام صادق (ع) نیز روایت شده است ^[25]

 و لقد فتنا الذین من قبلهم فلیعلمن الله الذین صدقوا و لیعلمن الكاذبین" ^[26]

ما امتهایی را پیش از اینان به امتحان و آزمایش آوردیم تا خدا دروغگویان و راستگویان را كاملا معلوم كند . بنظر می رسد این آیه دقیقاً در پاسخ به سؤال مطرح شده در آیه قبل است كه می پرسد آیا مردم گمان كرده اند به صرف اینكه بگویند ایمان آورده ایم رها می شوند و مورد آزمایش و امتحان قرار نمی گیرند ؟

از مجموع آیاتی كه در مبا حث مربوط به فلسفه و ضرورت ارزشیابی مورد بررسی قرار گرفت قطعیت و حتمی بودن آزمایش و امتحان امتها در همه زمانها (گذشته ، حال و آینده) را در برمی گیرد.مفسرین می گویند : " عالم میدان آزمایش بزرگی است برای بشریت ، و هدف این آزمون رسیدن به حسن عمل مفهومش تكامل و معرفت و اخلاص نیت و انجام هر كار خیر است "  ^[27]

حال این سؤال پیش می آید كه خداوند متعال این آزمون را چگونه برگزار می كند؟  به عبارت دیگر مصادیق امتحان الهی كدامند ؟

در قرآن كریم آیات متعددی در خصوص چگونگی و كیفیت امتحان و آزمایش انسانها وارد شده است :

1 –  " و لنبلونكم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من اموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرین "  ^[28] و البته شما را به سختیهامانند ترس و گرسنگی و نقصان در اموال و جانهایتان و آفات زراعت و میوه ها آزمایش می كنیم بشارت باد بر صابران .

2 – "  لتبلون فی اموالكم و انفسكم ...."   ^[29] البته شما را به مال و جان آزمایش خواهند كرد 3 – "  و نبلوكم بالشر و الخیر فتنه...."   ^[30] ما شما را به بد و نیك مبتلا كرده و می آزمائیم......

4 – "  یا ایها الذین آمنوا لیبلونكم الله بشی من الصید .... "  ^[31] ای اهل ایمان خدا شما را به چیزی از صید و شكار می آزماید.

آیا منظور و هدف خداوند متعال از بیان اینكه شما انسانها بواسطه نقص در اموال و جان و ترس و گرسنگی و سایر بلایا اعم از خیر و شر می آزمائیم این بوده كه مجهولی را كشف و معلوم كند یقینا چنین نیست چون او علیم به ذات الصدور است و بر همه چیز عالم آگاه و احاطه كامل دارد پس امتحان الهی معنی و مفهوم دیگری هم دارد و  آن از قوه به فعل آوردن و تكمیل (به كمال رساندن انسان ) است . " امتحان انسان به بلایا و شداید به معنی این است كه بوسیله اینها هر كسی را به كمالی كه لایق آن است می رساند . فلسفه شداید و بلایا فقط سنجش وزن و درجه و كمیت نیست بلكه زیاد كردن وزن و بالا بردن درجه و ارتقاء است“^[32]

دلیل دیگر امتحان انسانها به شداید و بلایا از باب لطف و رحمت الهی است در احادیث آمده كه خداوند شداید و بلایا را متوجه كسانی می كند كه مورد لطف و رحمت خاصه او هستند   " ان الله اذا احب عبدا غته بالبلاء غتا " ^[33]

امام علی (ع) در این باره می فرماید : " ولكن الله یختبر عباده, بانواع الشدائد و یتعبد هم بانواع المجاهد و یبتلیهم بضروب المكاره اخراجا للتكبر من قلوبهم و اسكانا للتذلل فی نفوسهم و لیجعل ذلك ابوابا فتحا الی فضله و اسبابا ذللا لعفوه”^[34]

خداوند متعال همواره , بندگان خود را به انواع شداید مواجهه می كند و اقسام كوششها و مجاهدتها جلوی پای آنها می گذارذ , تكالیفی گوناگون برخلاف طبع آسایش طلب آنها برآنان مقرر می دارد تا غرور و تكبر از دلشان بیرون رود و نفوسشان عادت كند به عبودیت خدا و این وسیله ای است برای اینكه درهای فضل ورحمت و عنایت پروردگار به سوی آنها گشوده شود .

بنابراین همه امتحانات در نظام ارزشیابی الهی هدفمند بوده و برای رشد و ارتقای معنوی و كمال انسانیت انسان می باشد .

مبحث دوم- ارزشها و ضد ارزشها ی ذاتی انسان از نظر قرآن :

از نظر قرآن انسان موجودی گرامی و از كرامت ذاتی برخوردار است " و لقد كرمنا بنی آدم "  ^[35]، برگزیده خداوند است ." ان الله اصطفی آدم...."   ^[36] و خلیفه و جانشین او در زمین است ." انی جاعل فی الارض خلیفه " ^[37] دارای اختیار و حق انتخاب است . " انا هدیناه السبیل اما شاكرا و اما كفورا" ^[38] انسان از نظر مقام و منزلت معنوی حتی بالاتر از فرشتگان قرار گرفته تا آنجایی كه خدا به فرشتگانش امر كرد آدم را سجده كنند." واذ قلنا للملائكه اسجدوا الادم فسجدوا..."  ^[39]

اما علیرغم خصوصیات و ویژگیهای ارزشی مذكور كه ماهیت انسان را نسبت به سایر مخلوقات و موجودات زنده ممتاز  می نماید ، در آیات متعددی صفات و خصیصه های نكوهیده ای نیز از انسان بیان شده كه با ماهیت ارزشی او در تضاد است بطوریكه در نظام ارزشیابی الهی سقوط و انحطاط انسان بسیار پایین تر از سطح حیوانات بیان شده است آیه شریفه " اولئك كالانعام بل هم اضل "  ^[40] در همین باب است.

از جمله صفات نكوهیده اینكه : بسیار ستمگر و نادان است ." و حملها الانسان انه كان ظلوما جهولا "  ^[41] ، نسبت به پروردگارش ناسپاس است .  " ان الانسان لربه لكنود "  ^[42] ، سركش و طغیانگر است " كلا ان الانسان لیطفی" ^[43] عجول است . " وكان الانسان عجولا"  ^[44] ، حریص آفریده شده ." ان الانسان خلق هلوعا" ^[45] ضعیف آفریده شده . " و خلق الانسان ضعیفا "  ^[46] ، و همواره در زیانكاری و خسران قرار دارد . " ان الانسان لفی خسر" ^[47]

بنا به تعریفی كه قرآن كریم از ماهیت و خلقت انسان ارائه می دهد , انسان موجودی است دو بعدی با سرشتی متضاد (ملكوتی و حیوانی  ) و در عین حال دارای عقل و اختیار است , لذا مختار است و می تواند با استفاده از عقل و تدبیر نفس مطمئنه رذایل را كنار زده و با كسب فضایل ارزشی مانند علم , ایمان و عمل صالح , تقوا و عبودیت در صراط مستقیم حركت كند كه یقینا در اینصورت به كمالات و جایگاه حقیقی خویش یعنی خلیفه الله صعود خواهد كرد و یا كفر ورزد , و به وسوسه شیطان و نفس اماره رذایل جهل عصیان و طغیان , حرص و طمع و شهوات حیوانی را اختیار نموده و راه ضلالت طی نماید ناگریز به جایگاهی پست تر از حیوانات " اسفل السافلین " سقوط خواهد كرد .

اما اینكه آیا انسان یك موجود دو سرشتی است یا نه ؟ برخی معتقد ند كه " این مدح و ذم از آن جهت نیست كه انسان موجود دو سرشتی است نیمی از سرشتش ستودنی و نیمی دیگر نكوهیدنی است بلكه نظر قرآن به این است كه انسان همه كمالات را بالقوه دارد و باید آنها را به فعلیت برساند و این خود اوست كه باید سازنده و معمار خویشتن باشد و سرنوشت نهایی خویش را تعیین كند " ^[48]  و آیه شریفه " ان الله لا یغیرما بقوم حتی یغیرواما بانفسهم " ^[49] در تاكید همین نظریه است.

---

جهت دریافت فایل نقش ارزشیابی در نظام پرداخت کارکنان دولت لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 5,900 تومان

برچسب ها : نقش ارزشیابی در نظام پرداخت کارکنان دولت , نظام پرداخت , پرداخت کارکنان دولت , کارکنان دولت , دانلود نقش ارزشیابی در نظام پرداخت کارکنان دولت , حقوق , ضد ارزشها ی ذاتی انسان , ارزشها , نظام آفرینش , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , دانلود پروژه